ความสุข ๔ อย่างนี้ ไม่อิงอามิส ไม่เนื่องด้วยรูปธาตุ ที่เมื่อใครเสพแล้ว จะเป็นไปเพื่อมรรคผลนิพพาน พระพุทธองค์ตรัสรับรองไว้กับจุนทะ ดังต่อไปนี้
จุนทะ ! สุขัลลิกานุโยค ๔ อย่างเหล่านี้ เป็นไปเพื่อความหน่าย ความคลายกำหนัด เป็นไปเพื่อความดับ ความเข้าไปสงบรำงับ เป็นไปเพื่อความรู้ยิ่ง เพื่อความรู้พร้อม เพื่อนิพพาน, โดยส่วนเดียว.
๔ อย่างเหล่าใหนเล่า ?
จุนทะ ! สี่อย่างคือ ภิกษุในธรรมวินัยนี้ : -
เพราะสงัดจากกามและอกุศลธรรมทั้งหลาย จึงบรรลุ ฌานที่ ๑ อันมีวิตกวิจาร มีปีตีและสุขอันเกิดแต่วิเวก แล้วแลอยู่ : นี้เป็นสุขัลลิกานุโยคที่หนึ่ง ;
จุนทะ ! ข้ออื่นยังมีอีก : เพราะสงบวิตกวิจารเสียได้ จึงบรรลุ ฌานที่ ๒ เป็นเครื่องผ่องใสแห่งใจในภายใน นำให้เกิดสมาธิมีอารมณ์อันเดียว ไม่มีวิตกวิจาร มีแต่ปีติและสุขอันเกิดแต่สมาธิ แล้วแลอยู่ : นี้เป็นสุขัลลิการนุโยคที่สอง ;
จุนทะ ! ข้ออื่นยังมีอีก : ภิกษุ เพราะความจางคลายไปแห่งปีติ จึงอยู่อุเบกขา มีสติและสัมปชัญญะ และย่อมเสวยสุขด้วยนามกาย บรรลุ ฌานที่ ๓ อันเป็นฌานที่พระอริยเจ้ากล่าวว่า ผู้ได้ฌานนี้เป็นผู้อยู่อุเบกขา มีสติอยู่เป็นสุข, แล้วแลอยู่ : นี้เป็นสุขัลลิกานุโยคที่สาม ;
จุนทะ ! ข้ออื่นยังมีอีก : ภิกษุ เพราะละสุขและทุกข์เสียได้ เพราะความดับหายไปแห่งโสมนัสและโทมนัสทั้งหลายในกาลก่อน จึงบรรลุ ฌานที่ ๔ อันไม่ทุกข์ไม่สุข มีแต่ความที่สติเป็นธรรมชาติบริสุทธิ์เพราะอุเบกขา แล้วแลอยู่ : นี้เป็นสุขัลลิกานุโยคที่สี่.
จุนทะ ! สุขัลลิกานุโยค ๔ อย่างเหล่านี้แล เป็นไปเพื่อความหน่าย ความคลายกำหนัด … ฯลฯ … เพื่อนิพพาน, โดยส่วนเดียว.
๑. บาลี ปาสาทิกสูตร ปา. ที. ๑๑/๑๔๔/๑๑๕. ตรัสแก่จุนทสมณุทเทส ที่อัมพวันปราสาทของเจ้าศากยะพวกเวธธัญญา.
พุทธประวัติจากพระโอษฐ์ ภาค ๓ หน้า ๑๘๒ - ๑๘๓.